Obchody 800-lecia "Pieśni słonecznej" św. Franciszka z Asyżu w ramach XXIV Tygodnia Języka Włoskiego na Świecie

W czwartek, 17 października 2024 roku, w malowniczej scenerii Kościoła Parafialnego pw. św. Antoniego z Padwy przy ulicy Senatorów w Warszawie, prowadzonego przez Zakon Braci Mniejszych, odbyło się wydarzenie o szczególnym znaczeniu kulturalnym i duchowym. Organizatorem była warszawska filia Towarzystwa Dante Alighieri we współpracy z Parafią św. Antoniego oraz Parafią Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, prowadzoną przez dwóch włoskich księży. Spotkanie upamiętniało ważną rocznicę: 800 lat od powstania "Pieśni słonecznej" św. Franciszka z Asyżu. Wydarzenie było częścią XXIV Tygodnia Języka Włoskiego na Świecie, którego celem jest promocja dziedzictwa kulturowego języka włoskiego i jego wpływu na kulturę światową.

Wieczór uświetnił Warszawski Chór Papieski pod batutą Zofii Borkowskiej, z akompaniamentem organowym Krzysztofa Łazutki, który po raz pierwszy w Warszawie wykonał słynny hymn "Brat Słońce, Siostra Księżyc", skomponowany w 1972 roku przez Riza Ortolaniego na potrzeby filmu "Brat Słońce, Siostra Księżyc" w reżyserii Franco Zeffirellego. Ciepłe powitanie przełożonego franciszkanów, ojca Lecha Dorobczyńskiego OFM, który pozdrowił zgromadzonych słowami "Dzień dobry, dobrzy ludzie", wprowadziło wszystkich w atmosferę braterstwa. Następnie głos zabrał Karol Paolicelli, który w imieniu warszawskiego Komitetu Dante Alighieri wyraził wdzięczność za udział i gościnność, podkreślając duchowe znaczenie Kościoła św. Antoniego, gdzie przechowywane są relikwie św. Franciszka, co nadało tej uroczystości szczególną rangę.

"Pieśń słoneczna", znana również jako "Laudes Creaturarum", napisana w latach 1224–1226, jest uważana za jedno z pierwszych dzieł literackich w języku włoskim. To modlitwa pochwalna, która łączy człowieka z przyrodą i jej Stwórcą, odzwierciedlając głębokie duchowe połączenie z Bogiem Wszechmogącym, Dobrym Panem.

"Święty Franciszek, swoją prostą i pokorną modlitwą, oddał hołd wszystkim stworzeniom, tworząc więź między człowiekiem a otaczającym go światem. Jego pieśń nie jest tylko modlitwą, ale także celebracją miłości do natury, której piękno staje się świadectwem chwały Boga. Pieśń słoneczna przez wieki inspirowała nie tylko katolików, ale także wyznawców innych religii oraz ruchy ekologiczne i społeczne, które czerpią z niej przesłanie zrównoważonego rozwoju i szacunku do natury" — podkreślił Karol Paolicelli w swoim przemówieniu.

"Papież Franciszek, ogłaszając Rok Święty Odkupienia 2025 w bulli Spes non confundit, zwrócił szczególną uwagę na aktualność tego dzieła w obliczu wyzwań współczesnego świata. Jubileusz Roku Świętego 2025 będzie doskonałą okazją do promocji uniwersalności języka włoskiego jako narzędzia komunikacji międzykulturowej, co zapoczątkował św. Franciszek, pisząc swoją pieśń w dialekcie umbryjskim w czasach, gdy dominowała łacina" — dodał.

Podczas wydarzenia zaprezentowano nowe, porównawcze tłumaczenie "Pieśni słonecznej" na język polski, opracowane przez prezesa Towarzystwa Dante Alighieri w Warszawie, Carla Paolicelli.

"Jesteśmy zaszczyceni, że dzisiaj, w Warszawie, w ramach Tygodnia Języka Włoskiego, możemy przedstawić nową wersję tłumaczenia Pieśni słonecznej na język polski. Ta wersja różni się od wcześniejszych tłumaczeń Edwarda Porębowicza z 1924 roku oraz Leopolda Staffa z 1994 roku. Naszym celem było jak najwierniejsze oddanie zarówno formy poetyckiej, jak i precyzji językowej św. Franciszka, czerpiąc inspirację ze staropolszczyzny, aby podkreślić wspólne semantyczne korzenie języków europejskich" — powiedział Paolicelli.

W pieśni wyraża się pełna chwała i oddanie Bogu, którego imię powinno być wysławiane nie tylko poprzez modlitwy, ale i przez Jego stworzenia. Pochwała zawiera się na trzech poziomach: secundum hominem, secundum deum i secundum se, co oznacza, że każda istota jest wychwalana za swoją przydatność dla człowieka, za swoje boskie pochodzenie oraz za to, czym jest w swojej istocie. Tekst dzieli się na dwanaście strof o różnej długości (od dwóch do pięciu wersów), niezwiązanych ściśle określoną metryką. Brak również wyraźnego schematu rymów, ale rytm nawiązuje do biblijnych hymnów, co sugeruje, że tekst był przeznaczony do użytku liturgicznego.

Szczególną odkrywaną nowością, zaprezentowaną po raz pierwszy w Warszawie, było tłumaczenie słowa "serviateli" w starowłoskim, które dotychczas było tłumaczone jako "służcie Panu". Nowa analiza wykazała, że poprawna interpretacja wskazuje na liczby mnogą – "służcie wszystkim Jego stworzeniom". To odkrycie wnosi nową perspektywę w przesłanie św. Franciszka, które wzywa do służby Bogu poprzez pokorną służbę wszystkim istotom.

Jednym z najbardziej wzruszających momentów wieczoru była wspólna recytacja Pieśni słonecznej w językach włoskim i polskim, której dokonali młody włoski ksiądz Elia Calligarin z Parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny oraz proboszcz ojciec Lech Dorobczyński, którzy swoimi poruszającymi głosami ożywili tekst św. Franciszka. Ich późniejsze refleksje ukazały głębię duchowych wyzwań współczesności, podkreślając uniwersalność i ponadczasowość franciszkańskiego przesłania.

Uroczystość zakończyła się refleksją nad wartością języka włoskiego jako mostu między kulturami i epokami. Język św. Franciszka, choć napisany w dialekcie umbryjskim w epoce zdominowanej przez łacinę, otworzył drogę do nowoczesnego języka włoskiego. Pieśń słoneczna pozostaje cennym świadectwem mocy słowa, które łączy, inspiruje i promuje wartości uniwersalne, tak jak czyniło to przez wieki i jak czyni to również dziś.

Wydarzenie było świadectwem głębokiego związku między duchowością franciszkańską a kulturą włoską, które przekracza granice czasu i przestrzeni. Było także hołdem dla sztuki tłumaczenia jako narzędzia dialogu i wzajemnego zrozumienia między narodami i kulturami.